Gerald Schut
De uitrol van een landelijk dekkend 5G-netwerk dreigt in Nederland ernstig vertraagd te worden doordat de belangrijkste 5G-band (3,5 GHz) tot 2026 is gereserveerd voor geheime diensten.
De AIVD en MIVD luisteren op die frequentie wereldwijd etherverkeer af met hun satellieten vanuit het Friese Burum. Telecomproviders en andere industriepartijen hebben hierover op 29 maart in de Tweede Kamer de noodklok geluid. Kamerlid William Moorlag (PvdA) pleitte er eerder zelfs voor om MIVD-antennes dan maar op boorplatforms op zee te zetten.
Tot 2026 mogen volgens het Nationaal Frequentieplan alleen de geheime diensten gebruikmaken van de 3,5 GHz-band boven de lijn Amsterdam-Zwolle. Daaronder mogen wel licenties afgegeven worden, maar met zulke beperkingen dat het nog maar de vraag is of telecompartijen geïnteresseerd zullen zijn, zegt 5G-expert Toon Norp van TNO. Norp: ‘De discussie over het gebruik van de 3,5 GHz-band is in een impasse beland. Zowel defensie als de telecomproviders hebben legitieme wensen.’
5G is de volgende generatie mobiele data. De dataoverdrachtssnelheid gaat drie tot tien keer sneller worden dan 4G, verbindingen moeten twintig keer sneller gelegd worden (lagere ‘latency’) en er moeten een miljoen apparaten per km2 op kunnen worden aangesloten. 5G moet zo het veelbezongen internet of things mogelijk maken. Die lage latency is bijvoorbeeld belangrijk om zelfrijdende auto’s onderling te laten communiceren. Voor smartphonegebruik is 5G qua snelheid niet direct nodig, al biedt de hoge aansluitingsdichtheid wel een voordeel. KPN stelt: ‘4G verbindt mensen, 5G verbindt de samenleving.’
Of 5G er werkelijk snel op grote schaal zal komen is echter nog maar de vraag. De telecomkoepel GSMA ziet het aandeel van 5G in wereldwijde dataverbindingen langzaam groeien van 2 % in 2020 naar 12 % in 2025. Meer dan helft van de 750 door GSMA ondervraagde telecombazen noemde vorig jaar ‘het ontbreken van een heldere business case’ als grootste bedreiging van 5G. De vereiste investeringen worden wereldwijd op jaarlijks € 150 miljard geraamd. Dat is voor een belangrijk deel te wijten aan het fijnmazige antennenetwerk dat vereist is om hoge datasnelheden en lage latency te halen.
Volgens de vastgelegde standaarden gaat 5G gebruikmaken van drie banden: 700 MHz, 3,5 GHz en 26 GHz. De band met de langste golven (700 MHz) biedt geen hoge snelheid en is vooral geschikt voor ondersteuning van een landelijk netwerk. De millimeterband (26 GHz) is supersnel, maar is door zijn korte reikwijdte alleen geschikt voor de laatste paar honderd meter aan draadloze communicatie. De middenband
(3,5 GHz) combineert het beste van beide: hoge snelheden en een goed bereik. De band is de beoogde ruggengraat van 5G, maar is dus gereserveerd voor de MIVD.
Volgend jaar wordt een deel van de 700 MHz-band voor 5G geveild, maar dat biedt volgens Norp weinig soelaas. ‘Het gaat om een heel klein stukje van 30 MHz in de breedte. Daar is maximaal ruimte voor drie operators, terwijl er op de 3,5 GHz-band honderden megahertz aan ruimte is.’
Een 5G-netwerk voor de 3,5 GHz-band kan grotendeels op de opstelpunten voor 3G en 4G worden uitgerold, verwacht Norp. Maar simpelweg de 3G- en 4G-banden gebruiken voor 5G is in de nabije toekomst geen mogelijkheid, omdat de fabrikanten hun 5G-apparatuur eerst geschikt zullen maken voor de internationaal vastgelegde banden. Vooral voor de 3,5 GHz-band dus.
Staatssecretaris Mona Keijzer (EZK) heeft aangekondigd voor de zomer oplossingsrichtingen voor de impasse te presenteren en die uit te werken in haar Actieplan Digitale Connectiviteit. Norp hoopt dat er een creatieve oplossing gevonden wordt om telecom en defensie de 3,5 GHz-band te laten delen. Op de langere termijn lijkt de 3,5 GHz-band echter onhoudbaar voor de MIVD. ‘Want Duitsland gaat wel gewoon de 3,5 GHz-band inzetten voor 5G’, aldus Norp. Ongeacht het Nederlandse beleid, zal de MIVD dus concurrentie gaan krijgen op de 3,5 GHz-band.
