Delft – Een zeespiegelrijzing van drie meter in twintig jaar. Het is een horrorscenario waaraan zelfs de grootste pessimisten niet durven te denken. Toch heeft dit fenomeen zich tussen 1977 tot 1995 voorgedaan in de Kaspische Zee, zo blijkt uit jarenlang onderzoek van de TU Delft. De Kaspische Zee is volgens prof.dr. Salle Kroonenberg, hoogleraar geologie, een ideaal onderzoekslaboratorium. Ook Nederland kan veel leren van het grillige kustverloop, zo vertelde hij onlangs tijdens het symposium ‘De aarde op maat’. De Kaspische Zee is de grootste binnenzee ter wereld met een oppervlakte van 370.000 km². Van noord (Kazakstan) naar zuid (Iran) meet zij 1200 kilometer. Afgezien van de grote olievoorraden is het ook een belangrijkste paaigebied voor de steur. Kroonenberg, hoogleraar geologie, heeft zich sinds 1993 intensief met de Kaspische Zee beziggehouden. Dit omdat deze binnenzee al duizenden jaren onderhevig is aan hevige schommelingen van het waterniveau, soms met wel 34 centimeter per jaar. Waarschijnlijk liep het waterpeil in vijf miljoen jaar uiteen van –113 naar +50 meter. Tussen 1927 en 1977 daalde het waterniveau met drie meter en in de periode 1977-1995 deed zich het omgekeerde voor. Na 1995 is de stijging plotseling tot stilstand gekomen op –26 meter onder oceaanniveau. Door deze fluctuaties verandert de kustlijn voortdurend. Gebouwen, haven en olie-installaties liggen soms kilometers van het strand en staan dan weer in het water.

Volgens Salle Kroonenberg is het te gemakkelijk om uitsluitend het broeikaseffect de schuld te geven. Rondom de Kaspische Zee is sprake van naar elkaar schuivende platen. Maar ook verandering van atmosferische circulatietypen speelt een belangrijkste rol, aangezien hierdoor de neerslag verandert. De Kaspische Zee wordt gevoed door vier grote rivieren, waarvan de Wolga de belangrijkste is. Omdat de zee geen uitstroomopening heeft, houdt alleen verdamping het waterniveau constant.

Kroonenberg en zijn team werken sinds 1993 aan de raadsels. De wetenschappers deden onderzoek naar de geologie, inclusief oude strandwallen in Dagestan. Alle data over kustlijnverloop, temperaturen, wateraanvoer en neerslag werd in simulatiemodellen gestopt. Een belangrijk hulpmiddel is sinds tien jaar de Topex-Poseidon satelliet. Volgens Kroonenberg is het onderzoek ook belangrijk voor Nederland. ‘De modellen voor de Noordzee kunnen we mooi onderzoeken met de data van de Kaspische Zee. Bovendien lijken de strandwallen bij Dagestan sterk op onze kustlijn, en vertoont de Wolgadelta overeenkomsten met de Biesbosch.’

• Dat meen je niet ... Popgroep A-ha grondlegger succes EVs in Noorwegen
• ‘We moeten anders gaan denken over koeling’
• Boeiende Vlaamse klimaatdocu
• Utopische rekenlessen over het echte leven
• Hogetemperatuur-warmtepomp voor miljoenen woningen