Mark van der Heijden
Bij de Erasmusbrug in Rotterdam onthulde ontwerper Daan Roosegaarde onlangs Urban Sun. Het veilige UV-licht daarin reduceert het coronavirus en andere virussen in publieke ruimten. ‘Ik denk dat dit binnen de komende twee, drie jaar onderdeel wordt van de openbare ruimte.
‘In 2018 las ik in het wetenschapsmagazine Scientific Reports een artikel over far-UVC licht’, begint Daan Roosegaarde, ‘Speciaal UV-licht dat niet schadelijk is voor mens en dier, maar wel voor virussen en bacteriën. Dat was een trigger voor me. Wat kunnen we hiermee? Waarom passen we dit niet toe? En met de pandemie kwam het in een versnelling.’
Dat UV-licht met een golflengte van 254 nm ontsmettend werkt, was langer bekend, net als dat het bij de mens staar en kanker kan veroorzaken. Een groep onderzoekers aan de Columbia University in de VS ontdekte dat far-UVC, licht met een golflengte van 222 nm dezelfde werking heeft – het kan tot 99,9% van de virussen en bacteriën doden – zonder deze gevaren.
‘Door de kortere golflengte kan het niet fysiek door de toplaag van huid en ogen komen. We kunnen het dus toepassen op plekken om elkaar te ontmoeten, al is de efficiëntie wel afhankelijk van de airflow, temperatuur, waar mensen staan. Niet in plaats van een vaccinatie of andere overheidsmaatregelen, maar een extra verbeterende toepassing.’
Roosegaarde werkte dit idee uit in Urban Sun, een circa 15 meter boven de grond hangende verlichting waaronder een zwarte bol met het far-UVC als een maan voor de zon schuift. ‘Far-UVC is onzichtbaar licht. De vraag was dus, hoe maak je het zichtbaar? Daarom hebben we licht als indicator toegevoegd. De gouden cirkel is het symbool voor het begin en einde van een veiligere ruimte.’
Urban Sun is ontwikkeld in samenwerking met een team van ontwerpers en wetenschappers. ‘Met virologen hebben we gekeken hoe virussen zich gedragen en het best kunnen worden bestreden. UV-experts hebben simulaties gedaan om te meten hoe efficiënt de lamp is en wat het beste technische ontwerp is.’
Het is voor het eerst dat far-UVC in de buitenlucht wordt gebruikt, stelt Roosegaarde. De werking ervan is gecontroleerd door VSL, het Nationaal Metrologisch Instituut van Nederland. De Urban Sun straalt zuiver 222 nm licht met een energie van 23mJ per cm2, veilig om 8 uur in te verblijven, net zoals er geschreven staat in de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) veiligheidsnormen.
Voor het eerst maar niet voor het laatst, verwacht hij. ‘Bij de introductie van een nieuwe technologie vraagt men zich vaak af of het mag, daarna waarom het niet overal is. Ik denk dat far-UVC binnen de komende twee, drie jaar onderdeel wordt van de openbare ruimte. Het is een lokale oplossing om plekken schoner en veiliger te maken. Urban Sun is dan ook een absoluut oproep aan techneuten om deze techniek te verbeteren en de toepassing ervan te versnellen.’
Waarom moet dat met een zo goed ontworpen design? ‘Omdat techniek en cijfers alleen, mensen niet aanzet tot actie. Wat helpt, is een ervaring, een beeld. Far-UVC verscheen in 2018 al in meerdere wetenschappelijke artikelen. Ik dacht toen; waarom wordt hier niks mee gedaan? Nou, omdat er geen verhaal in zit. Het is te abstract. De kracht van design is dit ingewikkelde verhaal begrijp- en voelbaar te maken voor een breder publiek.’
