Waar staan we nu?
Onze huidige 1.1.℃ opwarming heeft in Europa al veel invloed op de ecologische en menselijke systemen. Sinds IPCC 5 is er een geweldige toename van vastgestelde of toegeschreven effecten van klimaatverandering in Europa waaronder ‘extreem weer’. Elkaar beïnvloedende gebeurtenissen van opwarming en neerslag komen veel vaker voor dan verwacht. Klimaatveranderingen leidden tot doden, schade aan ecosystemen, voedingssystemen, infrastructuur, energie en water, welzijn en welvaart.
De effecten variëren zowel binnen als tussen Europese regio’s en maatschappelijke groepen. Hierdoor is de ongelijkheid gestegen. Zuidelijke regio’s hebben het meeste last van de klimaatverandering. Denk daarbij aan de noodzaak tot extra koeling, en stijgende vraag naar water, lagere agrarische productie en watertekorten. Maar ook in streken richting de Noordpool treden schadelijke effecten op. Alhoewel er ook korte termijn positieve effecten zijn: oogsten zullen overvloediger zijn en bossen groeien sneller.
De natuurlijke habitat voor mens en natuur verandert snel: armere huishoudens hebben minder mogelijkheden om zich aan te passen aan of te herstellen van het snel veranderende klimaat.
De beschikbare opties om de gevolgen van klimaatveranderingen op te vangen zijn sinds IPCC5 vergroot. Dat is te wijten aan een grotere maatschappelijke belangstelling en meer kennis om klimaatveranderingen tegemoet te treden. Verder zijn er daardoor ook grotere financiële budgetten ter beschikking gesteld. Waar moeten we aan denken bij dat gestegen bewustzijn en bijbehorende aanpassingsgedrag? De getroffen maatregelen voor aanpassing zijn eerder aanvullend dan nieuw en echt veranderend. Slechts op lokaal niveau zijn er structurele aanpassingen doorgevoerd (zie kader: Lokale structurele aanpassingen)
Vooral maatregelen tegen overstromingen en ‘early warning’ systemen tegen extreme temperatuurstijgingen hebben de sterftegraad in grote delen van Europa doen dalen. Maar aanpassingsmaatregelen in de private sector zijn beperkt waardoor veel bedrijven en regio’s niet of nauwelijks zijn voorbereid op de klimaatveranderingen. Er blijft een kloof bestaan tussen planning en uitvoering van aanpassingsmaatregelen.
Welke toekomstige risico’s loopt Europa?
De opwarming zal in Europa sneller blijven verlopen dan het gemiddelde voor de aarde. Daarnaast zullen binnen Europa de verschillen in opwarming groter worden.
Voor Europa zijn er 4 Kern Risico’s vastgesteld wanneer de klimaatopwarming gemiddeld meer dan 3 graden bedraagt:
Naast de genoemde Kern Risico’s bestaat het gevaar van import van klimaatrisico’s van buiten Europa. Dit als gevolg van de positie van Europa in de globale supply chain en gedeelde grondstoffen en (half-) fabrikaten. Niet uit te sluiten valt dat de klimaatrisico’s binnen Europa ook de financiële markten, voedselproductie en maritieme bronnen buiten Europa gaan beïnvloeden.
Welke oplossingen, grenzen en kansen zijn er voor aanpassing?
Er komen steeds meer oplossingen beschikbaar voor klimaataanpassing zoals gedragsverandering, andere manier van bebouwing, veranderingen van landbouwmethoden, irrigatie, meer groenvoorzieningen, wateropslag, bescherming tegen extreme overstromingen etc. Er gebeurt wel het een en ander in Europa. Maar maatregelen zijn internationaal niet op elkaar afgestemd en nationaal is er nauwelijks afstemming van beleid, voorzover er sprake is van nationaal beleid. Er zijn wel een aantal steden (zie kader) die aanpassingsmaatregelen hebben genomen. Vaak in reactie op extreme klimaatgebeurtenissen. Kortom, in de landelijke politiek is er nog onvoldoende sense of urgence met als gevolg dat geen budgetten worden vrijgemaakt voor aanpassingen.
